Муҳаррам ойи ва Ашуро куни

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.

Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бо‘лсин.

Пайг‘амбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бо‘лсин.

Муҳаррам ойи рамазон ойидан кейин турадиган енг ҳурматли ойдир. Бу ой ҳижрий сананинг бошланиш ойидир. Динимизда бу ой уруш ҳаром қилинган ойлардан бири ҳисобланади. Ашуро куни еса муҳаррам ойининг о‘нинчи кунидир. Пайг‘амбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ойда ро‘за тутишга тарг‘иб қилганлар.

Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Бир киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга: «Ей Аллоҳнинг Расули, Рамазондан кейин қайси ойда ро‘за тутишимга буюрасиз», деди. Шунда у зот: «Агар Рамазондан кейин ро‘за тутмоқчи бо‘лсанг, муҳаррам ойида тутгин. Чунки у Аллоҳнинг ойидир, унда бир қавмнинг тавбасини қабул қилган яна бошқа қавмларнинг ҳам тавбасини қилади», деб жавоб бердилар».

Имом Термизий ривоят қилган.

Муҳаррам ойи ҳижрий – қамарий тақвим бо‘йича йилнинг биринчи ойидир. Биринчи Муҳаррам янги йилнинг бошланиш кунидир. Одатда мусулмонлар бир-бирларини бу муносабат билан табрик етадилар.

Луг‘атда «муҳаррам» со‘зи, ҳурматланган, ҳаром қилинган, улуг‘ланган ма’ноларини англатади. 

Дарҳақиқат, Муҳаррам ойи ҳурматли ойдир. Муҳаррам ойи Аллоҳ таоло урушни ҳаром қилган то‘рт ойдан биридир. Бундан ортиқ ҳурмат бо‘лиши мумкинми? Бу ойни Аллоҳнинг ойи, деб номланади, бундан ортиқ улуг‘лаш бо‘лиши мумкинми? 

Аллоҳ таоло «Тавба» сурасида:

«Албатта, Аллоҳнинг ҳузурида ойларнинг сони Аллоҳнинг осмонлару ерни яратган куни о‘н икки ой қилиб белгиланган. Улардан то‘рттаси (уруш қилиш) ҳаром (ойлар)дир. Мана шу то‘г‘ри диндир. У(ой)ларда о‘зингизга зулм қилманг», деган (36-оят).

Ушбу ояти карима ойларнинг ҳисоби, табиий равишда, Аллоҳ осмонлару ерни яратган пайтдаёқ, уларнинг ҳаракатига бог‘лиқ қилиниб о‘н икки етиб белгиланганлигини баён қилмоқда.

Муфассирлар "Бас, у ойларда о‘з жонларингизга зулм қилмангиз!" ояти каримасига: "Бу ойларда гуноҳ ишларни қилмангиз, уларнинг ҳурматини бузмангиз, уларда ҳаром қилинган ишларни ҳалол қилиб олмангиз, акс ҳолда о‘зларингизга зулм қилган бо‘ласизлар", – дея ма’но берадилар. Гарчи гуноҳу ма’сиятлар ҳар қандай вақтда ҳам ҳаром ва қабиҳ саналса-да, аммо мазкур то‘рт ойнинг зиёда ҳурмати туфайли уларда содир қилинган гуноҳларнинг жазоси, даҳшати ва қабоҳати бошқа ойлардагидан ко‘ра шиддатлироқ бо‘лади. 

    Ушбу ойлар Аллоҳ таоло томонидан танлаб олинган сара ойлар сирасига киради. Уларда қон то‘киш, уруш-юришлар қилиш Иброҳим алайҳиссалом даврларидан бери ҳаромдир. Имом Табарий юқорида келтирилган ояти кариманинг тафсирида Қатода раҳимаҳуллоҳдан қуйидаги со‘зларни нақл қиладилар: "Дарҳақиқат Аллоҳ таоло О‘зининг махлуқотларидан енг сара ва мумтозларини танлаб олди. Малоикалардан ҳам одамийлардан ҳам енг афзалларини елчиликка саралаб олди. Каломдан О‘зининг зикрини олий қилиб сайлади. Замин юзидан масжидларни ортиқ қилди. Ойлардан рамазонни ва уруш ҳаром қилинган ойларни танлаб олди. Кунлар ичидан жум’а кунини муфаззал қилди. Барча тунлардан Қадр тунини афзал етди. Бас, Аллоҳ улуг‘лаган нарсаларни сиз ҳам улуг‘ланг! Зеро, ақл ва идрок соҳиблари қошида нарсаларнинг улуг‘лиги уларнинг Аллоҳ томонидан улуг‘ланишига ко‘радир" (Табарий тафсири, Тавба сураси, 36-оят).

 Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қилдилар (ма’носи): "Рамазондан кейин ро‘заларнинг енг афзали Аллоҳнинг муҳаррам ойи(да тутилган ро‘за)дир, фарз намозидан кейинги енг афзал намоз еса тунги намоз – таҳажжуд намозидир" (Саҳиҳи Муслим, 1163-ҳадис).

Ашуро куни аҳлига кенглик қилиш

Абу Ҳурайра розияллоҳуанҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Ашуро кунида аҳли-аёлига кенглик қилса, Аллоҳ таоло унга йилнинг қолганини кенг қилади», дедилар».

Имом Ҳофиз Суютий бу ҳадисни саҳиҳ деган.

Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Ашуро куни аҳли-аёлига нафақада кенгчилик қилса, Аллоҳ унга йилнинг қолганини кенг қилади», - дедилар.